Herhangi bir arabayı çalıştırmak kontağı çevirmek ve gaza basmak kadar kolay. Ancak bu kolaylığı sunan sistemin arkasında görevlerini en iyi şekilde yapan ve birbiriyle uyumlu çalışan onlarca aksam yer alıyor. Kontağı çevirdiğiniz an harekete geçen motor, bunların en önemlilerinden biridir. Arabanızın ihtiyaç duyduğu enerjiyi sağlayan ve onu dilediğiniz gibi hareket ettirmenize olanak tanıyan motorların en sık tercih edilenleri arasında içten yanmalı motorlar bulunuyor. Peki, içten yanmalı motor ne demek?
Motorlar, yakıtın yakıldığı yere göre içten ve dıştan yanmalı motor olarak ikiye ayrılır. İçten yanmalı motor tanımını kısaca mekanik enerji üretimi için yakıtın, motorun içindeki özel alanda yani yanma odasında bir dizi kontrollü işlemden geçirildiği motor türüdür, şeklinde yapabiliriz. Üretilen mekanik enerji tekerleklere aktarılır ve bu sayede araç hareket edebilir.
İçten yanmalı motor çeşitleri genel olarak iki ana kategoriye ayrılır. Bunlar rotary ve pistonlu motorlardır.
Döner motorlar, Wankel motorları olarak da bilinir. Bu motorlar daha az hareketli parçaya sahip, hafif ve kompakt olduğundan yüksek performans gerektiren spor arabalar için idealdir.
En yaygın kullanılan içten yanmalı motor türü, pistonlu motorlardır. Bu motorların da iki farklı çeşidi bulunur:
Bujiyle Ateşlemeli Motorlar: Yakıtın ateşlenmesi için buji kullanılan motor çeşididir. Otomobil, motosiklet ve küçük boyutlu uçaklarda sıkça tercih edilir.
Sıkıştırmalı Ateşlemeli Motorlar: Yakıtın ateşlenmesi için silindir içine sıkıştırılan havanın kullanıldığı motorlardır. Ateşlemeyi, sıkışan havanın oluşturduğu sıcaklık ve basınç sağlar. Bu motor türü genellikle kamyon ve otobüs gibi ağır araçlarda tercih edilebilir.
İçten yanmalı motorlar iki ana kategoriye ayrılsa da motor sınıflandırmasını farklı özelliklere göre yapabiliriz. Yakıt türüne göre içten yanmalı motorlar;
Kıvılcım ateşlemeli motorlar ve
Sıkıştırmalı ateşlemeli motorlar olarak sınıflandırılabilir.
Vuruş sayısına (enerji üretmek için gerekli piston hareketi sayısı) göre;
Dört zamanlı motorlar ve
İki zamanlı motorlar olarak gruplanabilir.
Motor konfigürasyonuna (silindir ve motor bileşenleri düzenine) göre sınıflandırma ise şöyledir:
Sıralı Motorlar: Az sayıda olan silindirlerin yan yana konumlandığı, kompakt, daha az yer kaplayan motor çeşididir.
V Tipi Motorlar: Silindirlerin birbiriyle V şeklini alacak şekilde yerleştirildiği konfigürasyona sahiptir.
Radyal ya da Yıldız Tipi Motor: Silindirlerin yıldız, başka bir değişle çiçek yaprakları biçiminde yerleştiği türdür.
Düz ya da Yatay Olarak Karşıt/Boxer Motorlar: 180 derecelik açıyla yani karşı karşıya konumlanan silindirlerden oluşan motordur.
Atmosferik motorlar içten yanmalı bir motor türüdür. Çalışmak için ortamdaki hava basıncını kullanır. Ancak tüm içten yanmalı motorların atmosferik olduğunu söyleyemeyiz.
İçten yanmalı motorlar, yakıttaki kimyasal enerjiyi yakarak aracın hareket etmesini sağlayan mekanik enerjiye dönüştürür.
İçten yanmalı motor, benzinli çalışabileceği gibi motorin ve hidrojen gibi yakıt türlerinin kullanımına da uygundur.
İçten yanmalı motorlar birçok araçta ve alanda tercih edilir. Peki, içten yanmalı motor hangi araçlarda kullanılır?
Araba, kamyon, otobüs ve motosiklet gibi taşıtlarda,
Tank gibi askerî araçlarda,
Küçük uçak ve helikopterlerde,
Denizaltı, gemi ve teknelerde,
Biçerdöver ve traktör gibi tarım makinelerinde,
Jeneratörlere enerji sağlamakta,
İnşaatlarda kullanılan iş makinelerinde,
Motorlu testereler, çim biçme makineleri gibi cihazlarda içten yanmalı motorlar kullanılır.
İçten yanmalı motorun faydalarını şöyle sıralayabiliriz:
İçten yanmalı motorlar dayanıklıdır. Bu nedenle zorlu koşullarda kullanılsa bile uzun ömürlüdür.
Farklı yakıt türleriyle çalışabildiğinden çok yönlüdür. Birçok farklı araç türünde kullanılabilir.
Güç ve ağırlık oranı çok iyi dengelendiğinden birçok araç ya da alet için ideal seçimdir.
İçten yanmalı motorların üretiminin ve bakımının yapılması kolay, uygun maliyetlidir. Bu nedenle daha ulaşılabilirdir.
İçten yanmalı motorları tercih etmenin birçok avantajı bulunsa da bu motorların bazı dezavantajlarından da bahsetmemiz mümkün. Bunlardan bazıları:
İçten yanmalı motorlar yakıtla çalıştığından karbonmonoksit ve nitrojen oksit gibi zararlı gazların salınmasına yol açar. Ayrıca yenilenemeyen fosil yakıtlara bağlı olması da bir dezavantaj sayılabilir.
Araçlardaki içten yanmalı motorlar çok verimli çalışamaz. Yakıtın yalnızca %20 ila %30'unu hareket enerjisine çevirebilir.
Yolcuları rahatsız edebilecek düzeyde ses ve titreşime yol açabilir.
Düzenli bakım ve onarım gerektirdiğinden araç kullanıcıları için ek maliyetlere yol açabilir.
Motorunuzu uzun süre yüksek performansla kullanmak istiyorsanız motorun bakımını düzenli olarak yapmaya özen göstermelisiniz. Bunun için şunlara dikkat edebilirsiniz:
Motor yağını düzenli olarak değiştirerek motorunuzdaki yıpranma ve aşınmayı en aza indirmelisiniz.
Motor soğutma sistemini sık sık kontrol ederek yeterli miktarda soğutma sıvısı olduğundan emin olmalısınız.
Motorun iyi çalışması için yeterince oksijen alması gerekir. Bu nedenle sık sık hava filtresini temizlemeli, eğer gerekiyorsa değiştirmelisiniz.
Aracın motor kontrol uyarı ışığı yanıyorsa bu ikazı görmezden gelmemelisiniz.
Buji, buji kabloları ve yakıt filtresi kontrollerini de aksatmadan yapmalısınız.
Aracınızın motorunu periyodik olarak uzman kontrolünden geçirmelisiniz.
İçten yanmalı motorlar 150 yılı aşan bir süredir kullanılıyor. Elektrikli araçların hızlı yükselişine ve fosil yakıtların yerine alternatif enerji kaynaklarına yönelişin artmasına rağmen içten yanmalı motorlar bugün de önemini korumaya devam ediyor. Bu ürünler daha uzun yıllar otomotiv teknolojisinde önemli bir yere sahip olmaya devam edecek gibi görünüyor.
Bu önemi göz önüne aldığımızda ilerleyen dönemlerde içten yanmalı motorların verimliliği, performansı ve zararlı gazların emisyonunun azaltılması gibi konularda daha da gelişeceğini öngörebiliriz. Yakın gelecekte içten yanmalı motorlar daha temiz ve sürdürülebilir enerji kaynaklarıyla çalışır hâle gelebilir.
Siz de güçlü ve dayanıklı bir motor istiyor, onu uzun süre yüksek performansla kullanmak istiyorsanız tercihlerinizi içten yanmalı motorlardan yana kullanabilirsiniz. Motorun ömrünü artırmak ve performansını korumak için kontrolünü ve bakımını aksatmamaya özen gösterebilirsiniz.
