Lastikler çeşitli nedenlerle hasar görebilirler. Bu hasarlar bazen sürücünün bir sorun olduğunu hemen fark etmediği anlarda da gerçekleşebilir. En sık karşılaşılan hasar türleri şunlardır: delikler, kesikler, darbeler, çatlaklar, şişmeler ve düzensiz aşınma. Bu bölümde, sorunları teşhis etmenize yardımcı olacak belirtiler ve bulguları açıklayarak bu sorunların nasıl önlenebileceği konusunda bazı faydalı ipuçları vereceğiz.
Çeşitli düzensiz aşınma türleri vardır. En tipik varyasyonları testere dişli aşınma, tek taraflı aşınma ve merkez aşınmasıdır. Burada nasıl ve neden ortaya çıktıklarını açıklayacağız.
Düzensiz aşınmanın çeşitli türleri bulunmaktadır. En yaygın görülen varyasyonları testere dişli aşınma, tek taraflı aşınma ve merkez aşınmadır. Bu aşınma türlerinin nasıl ve neden meydana geldiğini yazının devamında açıklayacağız.
Bu kalıp, genellikle normal kullanım ve süspansiyon ayarlarından kaynaklanır. Lastik sırtı üzerindeki aşınmanın dışarıdan fark edilen (ve duyulan) belirtisidir. Daha fazla ayrıntı için lastik sırtı tasarımının biraz daha derinine inebiliriz.
Sırt olukları ve kılcal kanallar, özellikle ıslak ve su basmış yollarda güvenliği artırmak için son derece önemlidir. Düşük profil lastiklerde, suyun tahliyesini ve suda kızaklamaya karşı korumayı iyileştirmek için daha fazla sırt hacmi gerekmektedir. Su tahliyesi için kullanılan çapraz oluklar, omuz bölgesinde bulunan blokların şeklini alırlar. Bu omuz blokları, belirli çalışma koşulları altında yuvarlanma mekanizmalarının bir sonucu olarak testere benzeri bir yapıya dönüşebilirler.
Bu çalışma koşulları şunları içerir:
• Düz yollarda sabit hızda uzun mesafe yolculukları
• Ilımlı bir sürüş tarzı
• Süspansiyon geometrisinin hizalaması ve eğimi
Az miktardaki testere dişli aşınma modeli genellikle kabul edilebilir ve sürüş konforunu belirgin bir şekilde etkilemez. Ancak daha yaygın bir aşınma modeli farklı sorunlara işaret edebilir. Bu sorunlar genellikle uygun olmayan lastik şişirme basıncı, aşırı içeri kayan lastikler ve düşük aşınma kaplamaları gibi spesifik hatalardan kaynaklanabilir.
Bu aşınma modeli, yüksek çekiş sağlayan araç tekerleklerinde sıkça görülebilir. Ani hızlanmalar, şehir içi trafikte dur-kalk hareketleri veya trafik ışıklarında hızlı kalkışlar gibi durumlarda yüksek tork seviyeleri lastik sırtının aşınmasını hızla artırabilir. Günümüzün orta sınıf araçları dahi yüksek tork üreten ve yüksek derecede kayma üretebilen modern motorlara sahiptir.
Tek taraflı aşınmanın en büyük nedenlerinden biri aks geometrisinin bozulmasıdır. Bu sapmalar zamanla gelişebilir. Bu tür sorunlar, bir kaldırıma agresif bir şekilde çıkılması gibi durumlarda olabilir.
Düşük profilli lastiklerle birlikte bir aracın yüksekliğini düşürmek, tekerlek hizalamasını etkileyebilir. Sürüş sırasında, modifiye edilmiş süspansiyon kolları tekerleklerin belirtilen konumdan sapmasına yol açabilir. Sürücüler bu sorunun farkında olmayabilir, çünkü aks hizalaması değerleri genellikle tekerlekler statik bir konumda ölçüldüğünde tolerans sınırları içinde görünebilir. Ancak üretici tarafından sağlanan hizalama verileri, özelleştirilmiş araçlar için geçerli olmayabilir. Bu durum da düzensiz sırt aşınmasının artmasına yol açabilir.
Bir aracın tekerlekleri yanlış hizalanmışsa, bir uzman tekerlekleri yeniden hizalayarak bu sapmayı düzeltebilir.
Darbe hasarı, bir lastiğin belirli engellerle temas etmesinden sonra lastik karkasının (lastik muhafazası) zarar görmesi sonucu oluşan hasardır. Lastik yanağındaki belirgin bir şişkinlik, karkasın içindeki kordların zarar gördüğünün bir göstergesidir.
Bu tür hasarlar genellikle kaldırımlar veya hız tümsekleri gibi engellerin aşırı hızda veya yanlış açıyla geçilmesi sonucu meydana gelir. Karkasın aşırı gerilmesi, bireysel kordların kopmasına yol açar. Hasarın tam boyutu, çarpma hızına, açısına ve engelin boyutuna bağlı olarak değişebilir. Dikkatli sürücüler, bir aracın önünde aniden bir engel belirmediği ve etrafından dolaşamama gibi durumlar olmadığı sürece genellikle bu tür hasarlardan kaçınabilirler.
Böyle bir hasarın göz ardı edilmesi, gelecekte bir noktada lastik arızasıyla birlikte sırt ve katların delaminasyonu ya da lastik yanağının parçalanması riskini artırır.
Darbe hasarı bazen lastik yanağının dalgalanması ile karıştırılabilir, ancak bunlar farklı şeylerdir. Aşağıda açıklandığı gibi yanaktaki çukurlar veya dalgalanmalar genellikle endişe kaynağı değildir.
Bir lastik yanağı her zaman mükemmel bir şekilde düzgün olmayabilir; bazen çukurlar ve dalgalanmalar görülebilir ve bu durumların nedenlerini belirlemek için daha ayrıntılı bir inceleme gerekebilir.
Bilinmesi gereken en önemli şey, dalgalanmaların zararsız olduğu ve sürüş veya güvenlik özelliklerine zarar vermediğidir. Çünkü çukurlar genellikle yüzeysel problemlerdir.
Lastikteki dalgalanmalar, şişirilmiş bir balonun etrafına bir ip bağlamanız ve ardından ipi yavaşça daha sıkı çekmeniz şeklinde örneklendirilebilir. Bu örnekteki balon lastikse; ip, kauçuk tarafından gizlenen gömülü karkas kortlarıdır. Bu kortlar, lastiğin sağlamlığını ve dengesini sağlar ve sürüş sırasında direksiyon ve fren kuvvetlerini aktarır.
Lastikteki dalgalanmalar, şişirilmiş bir balonun etrafına bir ip bağlayıp daha sonra bu ipi yavaşça daha sıkı çekmeniz gibi bir örnekle açıklanabilir. Bu benzetmede balon, lastiği temsil ederken, ip ise kauçuk tarafından gizlenen gömülü karkas kortlarını temsil eder. Bu kortlar, lastiğin dayanıklılığını ve dengeyi sağlar ve sürüş sırasında direksiyon ve fren kuvvetlerini ileten önemli bileşenlerdir.
Bir çelik kayışın ve dişin bağlı olduğu karkasın üretimi sırasında karkasta genellikle bir veya iki bindirme vardır. Lastik takıldıktan ve şişirildikten sonra bazen bir dalgalanma olarak görülen bu örtüşmedir. Bu bindirmeler lastik monte edildiğinde ve şişirildiğinde bazen bir dalgalanma şeklinde görülebilir.
Ancak herhangi bir şüpheniz varsa, lastik yanağı dalgalanmalarını nitelikli bir lastik uzmanına kontrol ettirin.
Kesikler, kötü yol koşulları, çıkıntılı gövde parçaları, taş veya cam gibi keskin, yabancı cisimler gibi dış etkenlerin sonucudur. Lastik yüzeyinde kesik şeklinde bir hasar fark ederseniz, yerel lastik bayinize gitmeli ve lastiklerinizi hemen bir uzmana kontrol ettirmelisiniz.
Delinmeler, yoldaki keskin nesnelerin (çivi, vida, kırık cam vb.) lastiğin yüzeyini delip geçmesi sonucu oluşur. Eğer delik yeterince derinse, lastik hava basıncını kaybetmeye başlayabilir.
Eğer bir veya daha fazla lastiğiniz sürekli olarak hava basıncını kaybediyor gibi görünüyorsa veya lastiğin sırtına gömülü bir çivi veya vida gibi yabancı bir cisim bulduysanız, lastikleri tamir ettirmek için en kısa sürede yerel bir lastik uzmanına başvurmanız önemlidir. Bu tür sorunları ihmal etmek, lastiklerinizi daha fazla zarara uğratabilir ve sürüş güvenliğinizi tehlikeye atabilir.
Lastiklerin eşit aşınmasını sağlamak için (araç üreticisi tarafından farklı bir öneri yapılmamışsa) aracınızdaki lastiklerin konumunu düzenli aralıklarla değiştirmek önemlidir. Örneğin, yaz lastiklerinden kış lastiklerine mevsimsel geçiş yapılırken lastiklerin konumunun değiştirilmesi gerekebilir. Bu uygulama, lastiklerin daha uzun süre dayanmasına ve daha iyi performans göstermesine yardımcı olabilir. Ayrıca, lastiklerinizi düzenli olarak rotasyona sokmak, aracınızın sürüş deneyimini de iyileştirebilir ve lastiklerin eşit bir şekilde aşınmasını teşvik edebilir.
Sürücüler, lastiklerinde tek tip bir aşınma düzeni olmasını beklemek için tekerlekleri düzenli olarak tahrikli akstan tahriksiz aksa çevirebilirler. Ancak lastiklerinizin daha uzun ömürlü olabilmesi ve en iyi performansı gösterebilmesi için, lütfen araç üreticisinin önerilerine ve tavsiyelerine uyun. Üretici tarafından önerilen lastik rotasyonu ve bakım talimatları, lastiklerinizin ömrünü uzatmanıza ve güvenli bir sürüş sağlamanıza yardımcı olacaktır. Her araç farklı olabilir, bu nedenle üretici tarafından sağlanan talimatları takip etmek önemlidir.
Kendinizi yoldaki bir engelin üstesinden gelmeniz gereken bir durumda bulursanız, engele yavaşça ve mümkün olduğunca dikey bir açıyla yaklaşın. Ardından lastiklerinizi kesikler, çatlaklar veya şişkinlikler gibi dışsal hasarlar açısından kontrol edin. Ayrıca, asfalt dışı yollarda agresif sürüşten kaçının ve dikkatli bir şekilde ilerleyin. Bu önlemler, lastiklerinizi ve aracınızı olası hasarlardan korumaya yardımcı olacaktır.