Araç muayenesinde lastik kusuru, teknisyenlerin lastiklerin güvenli sürüşe uygunluğunu denetlerken tespit ettiği her türlü eksiklik veya yapısal hasarı kapsar. Denetim sırasında diş derinliği, lastik tipi, yapısal bütünlük ve aynı aks üzerindeki eşleşme kontrol edilir. Yasal sınır diş derinliği en az 1,6 mm’dir; bu değerin altına inen, yanaklarında balon-kesik bulunan, ruhsatta yazılı ebat-yük endeksinden farklı ya da aynı aks üzerinde başka desen taşıyan lastikler kusurlu sayılır. Kusurlar hafif ya da ağır olarak sınıflandırılır ve ağır kusurlar muayenenin reddi anlamına gelir. Bu nedenle lastik kusuru, raporlarda en sık karşılaşılan red nedenlerinden biridir.
Lastikler aracın yol ile tek temas noktasıdır. Kusurlu bir lastik fren mesafesini uzatır, viraj stabilitesini bozar ve yakıt tüketimini artırır. Diş derinliği azaldığında su tahliyesi zayıflar, suda kızaklama riski yükselir. Yanak hasarı patlamaya yol açabilir; uygun olmayan ebat veya yük endeksi ise fren ve süspansiyonu zorlar. TÜVTÜRK’ün ağır kusur listesine giren bu hatalar trafikte hem sürücüyü hem de diğer yol kullanıcılarını tehlikeye atar. Ayrıca ağır kusurlu lastik, muayeneden kalma, sigorta ödemesinin reddi ve idari ceza riskini taşır.
Aracın ağırlığını taşıyan, yol tutuşunu sağlayan ve fren kuvvetini zemine aktaran tek parça lastiklerdir. Sağlam lastikler kauçuk bileşimi ve desenleri ile su-kar tahliyesi yaparak aracın savrulmasını engeller. Düşük basınç ise yuvarlanma direncini artırarak lastik sıcaklığını yükseltir ve patlama riskini büyütür; 0,5 bar eksiklik yakıt sarfiyatını %10’a kadar artırabilir.
İstasyonda önce lastik sayısının tam ve akslar üzerinde eş olup olmadığı gözle kontrol edilir. Ardından teknisyen, dijital derinlik göstergesi ile diş derinliğini en az üç noktadan ölçer; 1,6 mm altında kalan her ölçüm ağır kusurdur. Yanaklarda balon, yarık, kesik veya ayrışma aranır. Aynı aks üzerinde ebat, hız sınıfı, desen ya da mevsim tipi farklı lastikler olup olmadığı incelenir. Jant-lastik uyumu ve yük endeksi ruhsatla karşılaştırılır, TPMS uyarıları kontrol edilir.
Muayene yönetmeliği lastiklerin güvenli sürüş koşullarını sağlama zorunluluğunu net biçimde tanımlar. Aşağıdaki durumlar tespit edildiğinde kusur kodu alır ve sınıfına göre sonucu etkiler:
Diş Derinliği Yetersizliği: Ölçüm 1,6 mm altına düşmüş veya aşınma göstergesi tamamen açığa çıkmış lastikler.
Lastiklerde Düzensiz Aşınmalar: Tek taraflı, merkezi veya testere dişi aşınmalar aks ayarsızlığı göstergesidir.
Uygun Olmayan Lastik Tipi veya Ebatı: Ruhsatta yazmayan ebat, hız ya da yük endeksine sahip lastikler.
Hasarlı veya Yıpranmış Lastikler: Yanakta balon, derin kesik, ayrışma bulunan lastikler.
Lastik kusurları raporda “hafif” veya “ağır” olarak yer alır. Hafif kusurlu araç muayene onayı alırken ağır kusurlu araç reddedilir.
Hafif Kusurlar: Yüzeysel çatlak, stepne bağlantı eksikliği veya lastiğe batmış cisimler; sürücüye kayıtlı uyarıyla araç onay alır.
Muayeneye gitmeden önce yapılacak beş basit kontrol masraf ve zaman kaybını önler. İlk olarak diş derinliğini derinlik göstergesiyle veya 1 TL madeni para testiyle ölçün; paranın saç bandı görünüyorsa derinlik 1,6 mm’nin altındadır. İkinci adımda el feneriyle yanakları inceleyip balon veya kesik arayın. Üçüncüsü, aracın kılavuzundaki soğuk basınç değerlerine göre lastikleri şişirin; basınç 0,5 bar düşükse yuvarlanma direnci yükselir.
En doğru ölçüm için kalibreli bir derinlik göstergesi kullanın. Aleti sırt deseninin en derin noktasına dik yerleştirin ve değeri okuyun; her lastikte üç farklı noktayı ölçün ve en düşük sonucu esas alın. Gösterge 1,6 mm veya altı ise lastik ağır kusur sayılır. Ölçüm aleti yoksa 50 kuruş ya da 1 TL madeni para kullanabilirsiniz: parlak halka tamamen görünüyorsa değişim zamanı gelmiştir.
Yanak ve sırt üzerindeki görsel kusurlar, yapısal zayıflıkları önceden haber verir. Işığı yanaktan geçirerek balon, kesik ve çatlak arayın; kord bezine kadar inen yarıklar patlama riskini katlar. Sırt üzerinde düzensiz aşınma, testere dişi görünüm veya çivi gibi yabancı cisimler de kusur kabul edilir. Yanak hasarı tespit edildiğinde lastik hemen değiştirilmelidir; yüksek hızda sıcaklık artışı patlamaya yol açabilir.
Doğru basınç, güvenlik ve ekonomi adına kritiktir. Düşük basınçta yanaklar aşırı esner, sıcaklık artar ve patlama riski yükselir; yüksek basınçta temas alanı daralır, fren tutuşu zayıflar. Şehir içi kullanıcılara ayda bir, uzun yola çıkacaklara sefer öncesi kontrol tavsiye edilir. TPMS ışığı sadece ciddi düşüşte yanar, bu yüzden manuel ölçüm ihmal edilmemelidir. Doğru basınç yuvarlanma direncini azaltır, yakıtı ortalama %3 tasarruf ettirir ve lastik ömrünü uzatır.
Lastiğin yanak kısmındaki dört haneli DOT kodu üretim haftası ve yılını gösterir. Örneğin “3421” kodu, 2021’in 34. haftasında üretilmiş lastik demektir. Uzmanlar, 10 yılı aşan lastiklerin diş derinliği uygun olsa bile yapısal sertleşme nedeniyle değiştirilmesini önerir. Muayenede üretim tarihine bakılmasa da eski lastik yol güvenliği ve sigorta sorumluluğu açısından risk oluşturur. DOT kodu kirle kaplandıysa yüzeyi sabunlu suyla temizleyip rakamları netleştirin; kod silikse lastiği değiştirmek en güvenli yoldur.
Doğru lastiği seçmek, muayenede kusur riskini düşürürken sürüş konforunu ve güvenliğini artırır. Aşağıdaki üç kriter seçim sürecinde öncelikli olmalıdır:
Mevsimsel Uygunluk: Kış lastiği +7 °C altı sıcaklıklarda optimum kavrama sağlar; yaz lastiği yüksek sıcaklıkta sertleşmez; ılıman bölgelerde dört mevsim lastikleri tercih edilebilir.
Araca Uygun Ebat ve Yük Endeksi: Ruhsatta yazan ebat, hız sınıfı ve taşıma kapasitesi değerlerini birebir karşılayan lastikler hem yasal hem performans açısından zorunludur.
